Alkol ve Madde Bağımlılığı

Bağımlılık Nedir?  
Bağımlılık bir hastalıktır. Bir yada birkaç maddeye aynı anda gelişebilir ve madde alınmadığı zaman fiziksel ya da
ruhsal kötü belirtilere yol açar. Bağımlılık düzelebilen ancak madde tekrar kullanıldığında yinelenebilen bir
hastalıktır. Bağımlı olan kişi tedavi görmüş bile olsa tüm yaşamı boyunca bağımlı olduğu maddeye karşı hassas
kalacağını unutmamalıdır.
Alkol ve Madde Bağımlılığının Kriterleri  
• Kişi tarafından alışkın olduğu hissin yaratılması için, kullanılan maddenin dozunun arttırılıyor olması
• Kişinin kullandığı maddeyi almayı tasarladığı miktardan fazla miktarda ve sürede kullanması
• Kişinin kullandığı maddenin dozunu azaltması ya da maddeyi bırakması sonucunda, yoksunluk belirtisi
dediğimiz bir takım ruhsal ve bedensel sıkıntılar içerisine girmesi
• Yoksunluk belirtisi hisseden kullanıcının madde alması ile rahatlama hissetmesi
• Kişinin maddeyi bulmak ve kullanmak için gereğinden çok zaman harcaması
• Kişinin kullandığı maddeden dolayı ruhsal bedensel ve sosyal açıdan zarar görmesine rağmen kullanıcı
olmaya devam etmesi
• Madde etkisinde kaldığı için kendisinden beklenen yükümlülükleri yerine getirememesi
• Kişinin kullandığı maddeyi bırakmak için başarısız girişimlerinin olması
Bu maddelerden 3 yada daha fazlasının bulunması kişinin madde bağımlısı olduğunun göstergesidir.

Bağımlılık Yapıcı Maddeler Nelerdir?
• Tütün
• Alkol
• Esrar
• Atropin,Akineton ( Antikolinerjiler )
• Morfin Kodein ( Oproi,dler )
• Eroin
• Dolantin
• Tedavi amacı ile kullanılan bazı ilaçlar.

Alkol ve Madde Bağımlılığına Başlama Yaşı ve Sebepleri  
Ergenlik dönemi en riskli dönemlerdir.
Sebepleri: En sık nedeni meraktır (Bir defadan bir şey çıkmaz, Ben kontrol ederim yanılması). Arkadaş gurubu
dışında kalmama, toplumdan farklı olma, sorunlarından bir süreliğine uzaklaşmak isteği mevcuttur. Kendini ispat ve özgüven arayış çabası vardır.  Alkol ve Madde Kullanımındaki Artış Oranı  Sürekli artan bir yükseliş göstermektedir, en fazla alkol ve sigara bağımlılığı mevcuttur.


Maddeleri Tanıyalım

ALKOL (En yaygın kullanılan maddedir)

                  KULLANIM ŞEKLİ: Ağız yolu ile alınır.
                  ETKİSİ: İlk etkisi davranışsaldır. Aşırı hareketlilik ve abartılı neşe hali olur. İnce davranışları
                  yapamama, konuşma bozukluğu ve solunum zorlanması sonraki aşamalardır. Nabzı yavaşlatır,
                  iştah artışı yapar. Mide koruyucu duvarını zedeler, mide bağırsak sisteminde ve pankreasta ülser
                  ve kanser oluşumunu arttırır. Kan yağlarında artış yapar. Karaciğer ve diğer organlarda
                  yağlanmayı arttırır. Sarılık ve siroza yol açar. Erkeklik hormonunu baskılayarak erkek cinsel
                  organında cinsel işlev kaybı yapar. Yüksek tansiyon, kalp yetmezliği, beyin kanaması, erken
                  bunama yapabilir. Kansızlık beslenme bozukluğuna bağlı organ yetmezlikleri, bağışıklık sisteminin
                  baskılanmasına bağlı verem, zatürre ve kanser riskinde artış olur.

ESRAR (Sarıkız, Kuru joint, ot, derman, giye)

Hint kenevirinden elde edilen uyuşturucu maddedir. İşleniş biçimine göre marijuana, gubar, ganja adını da alır.
                   KULLANIM ŞEKLİ:Genellikle sigaraya sarılıp dumanı içine çekilir. Ya da kek veya lokumun
                   içine konularak yenir.
                   ETKİLERİ:Davranışlar da abartı ve dikkat azalması temeldir. Yarım saatte etki başlar 3 saate
                   azalır.
                   YAN ETKİSİ: Bronşit ve akciğer kanseri yapma riski sigaradan beş kat daha yüksektir. Kuru    
                   öksürük, larenjit vs. yapar. Panik hali, korku, kuşkucu hal geliştirilebilir. Dikkati oldukça azaltır.
                   Sorunları çözme yeteneği yok olur. Yüksek dozda çıldırma ve bilinç kaybı olabilir.

EROİN (Eyç (H) beyaz, peynir, toz) 

Afyon haşhaşından elde edilir. Açıkkahve renginde tozdur.
                   KULLANIM ŞEKLİ:Sigaraya sarılarak (Koreks olarak anılır), toz halinde buruna çekilerek,        
                   aliminyum folyo üzerinde ısıtılıp buruna buharı çekilerek solunum yoluyla (kaydırma olarak  
                   adlandırılır) ve intravenoz yolla (shat adı verilir) kullanılabilir.
                   ETKİLERİ:Kısa süre sonra başlayan etki 4-6 saat sürer, günde en az 2 kez alınır. Aşırı
                   hareketlilik hali, kalp atımı ve solunum sayısında azalma olur, konuşma yavaşlar, beden ısısı azalır,
                   vücut soğur.
                   YAN ETKİSİ:Zatürre, verem gibi hastalıkların oluşum riskini arttırır. Burun duvarında delinmeler
                   yapabilir. Damardan kullanımda hepatit, AIDS, sepsis, septik emboli gibi hastalıkların oluşumuna
                   yol açabilir. İğne yapılan yerde abse, gargren vaskülit olabilir. Kalpte ölüme yol açabilen Enfektif
                   Endokardit hastalığına neden olabilir. Yüksek dozda gözbebeği nokta halinde küçülür. Akciğerde    
                   pulmoner ödem, solunum durması ve ölüm oluşturur.

KOKAİN

Çoğunlukla koka ağacından elde edilen beyaz renkli bir tozdur. Kok yada buz olarak adlandırılır. Crack diğer
ismidir.
                  KULLANIM ŞEKLİ:Vücuda alınır alınmaz etkisi başlar, yarım ila bir saat sonra kaybolur. Cinsel
                  dürtülerde ve haz duygusunda artma, geçici bir iyilik hali, yoğun terleme olur. Göz bebekleri      
                  genişler.
                 YAN ETKİSİ:Saldırganlığı arttırır. Cilt altında böcek dolaşıyormuş gibi yanlış algılama hissi oluşur.
                 Genç kişilerde kalp krizi ve ani ölüm yapabilir. Beyin kanaması ve akciğer ödemi sıktır. Ağız          
                 yoluyla kullanımında bağırsaklarda, burundan çekildiğinde burun ve ağız dokusunda gangrene yol          
                 açar. Ses tellerinde felç ve soluk borusunda tıkanıklığa yol açabilir.

UÇUCU MADDELER  

Uçucu, çözücü, yapıştırıcı maddelerdir. Bally, UHU gibi piyasada bildiğimiz yapıştırıcılar. Tiner, yağ ve leke
çıkarıcılar, elbise ve cam temizleyici sıvılar, aseton, kumaş boyası, çakmak gazı, benzin toplumda bağımlılık
yapıcı olarak kötüye kullanılan maddelerdir.
                KULLANILIŞI:Torba içinden madde solunur.
                ETKİSİ:Sarhoşluk hali, baş dönmesi olur. Canlı, işitsel, görsel, dokusal, yanlış algılamalar                          
                görülebilir. Taşkınlık hali, abartılı davranışlar olur.
                YAN ETKİLERİ:Tansiyon düşmesi, baygınlık, yaygın kas zayıflığı, kalıcı beyin hasarı, kalp ritminin
                bozulmasına bağlı koma ve ölüm oluşabilir. Torbayı başına geçiren şahıs boğularak kaza ile ölebilir.

AMFETAMİN (Speed, efedrin, captagon)

Zayıflatıcı, zihni açıcı performans arttırıcı, doping maddesidir.
Yüksek tansiyon, damarlarda hücresel düzeyde ölüm, paranoya dediğimiz hastalık düzeyde şüphecilik,
saldırganlık, hezeyan dediğimiz hayal görme, kalpte ritm bozukluğu, sara nöbetleri, beyin kanaması, koma ve
ölüm oluşabilir.

BENZODİAZEPİNLER 

Yeşil reçete ile satılan Diazem, Nervium, Xanax, Rivotril, Atian gibi ilaçlardır. Ağız yoluyla alınır. Uyku hali ve
rahatlama sağlar. Uzun süreli kullanımda bağımlılık yaparlar. Diğer madde bağımlılıkları gibi etki gösterebilirler ve yeni bağımlılıklar için zemin oluşturabilirler.

ECSTASY (Beyaz Kumrular)  

Üstünde kuş, fil vb. gibi resimler bulunan tabletler biçimindedir. Ağız yoluyla alınır. Daha çok eğlence yerlerinde
bulunur. 40 dakikada aşağı yukarı etkii başlar. Enerji artışı, cinsel duygularda artış, güven duygusunda artış olur.
Uzun süreli kullanımda ecstasy almadan hiçbir şeyden zevk almama ve dikkat bozukluğu yapar. Karaciğer
yetmezliği ve ani ölümler yapabilir.

TEDAVİ AMAÇLI KULLANILAN İLAÇLARIN KÖTÜYE KULLANILIMI

Dramamin, Akineton, Zofranil, Laroxyl, LSD gibi ilaçlardır. Ağız yolu ile alınırlar.

Bağımlılığa Karşı Koruyucu Çalışmalar Nelerdir?  

1. Madde kullanımına hiç başlamamak
2. Erken tanı ile risk altındakileri uyarmak ve bilgi edindirmek
3.  Bağımlıların topluma verdiği zararı azaltmak

1.  BAŞLAMAYI ÖNLEMEK  

o Caydırma
o Bilgilendirme
o Kişisel beceri arttırma
o Uyuşturucu karşıtı değerler dizisi yaratmak

2.  ALKOL VE MADDE KULLANIMINDA ERKEN TANININ ÖNEMİ 

Madde kullanımının bağımlılığa dönüşme sınırının çok iyi fark edilmesi ve müdahale edilmesi
gerekmektedir. Bağımlılık geliştikten sonra dönüş daha zordur.

Kişide Zararlı Alkol Kullanımının Bulunduğunu Gösterir Belirtiler:

o Fiziksel zararlara rağmen içmeye devam etmek
o Sarhoş oluncaya kadar içmek
o Hızlı içmek
o Az içmek
o İşe ve sorumluluklarına geç kalmak
o Ağır içici insanlarla arkadaşlık etmek
o Boş zamanlarını alkol alarak geçirmek
o Alkollü araç kullanmak
o Yalnız başına içmek
o KESİ belirtisi dediğimiz bulguların bulunması

      ! Kesmek yada azaltmak gerektiğini düşünmek
      ! Eleştirilere öfkelenmek
      ! Suçluluk duygularını alkol alımı ile ilgili yaşamak
      ! İlk olarak akşamdan kalmalığını sabah alkol alarak gizlemek
Bedensel ve ruhsal zararların artık açığa çıkmaya başladığı tehlikeli içicilik sınırına gelmemek için, alkol
haftada 4 günden ve 3 standart içkiden az içilmelidir. Standart içki 1 tek rakı, 1 kadeh şarap miktarındaki
içkiden oluşur.
Diğer Maddelerin Kullanımında Erken Tanı
Yapılan araştırmalara göre madde bağımlılığı ortalama 2 yıl sonra fark edilebiliyor. Bunun için
-- Kan ve idrar tetkikleri yapılabilir
-- Davranış değişikliği ile ilgili belirtiler gözlemlenebilir
-- Bedensel değişiklikler izlenebilir

Davranış Değişikliklerine Ait İp Uçları
o Kişinin çevre ve arkadaş değişikliği
o Aileden ve evden uzaklaşması
o Evde yalnız kalmayı tercih etmesi
o Sık banyo ve tuvalete gitmek
o Aşırı para harcaması
o Dış görüntüsünün ve temizliğinin bozulması
o Okul ve iş yerinde performans azalması

Bedensel Değişiklikler  
o Uyku bozukluğu
o Dalgınlık, yorgunluk, halsizlik, isteksizlik
o Beslenme bozukluğu ve kilo kaybı
o Gözlerde kanlanma, göz bebeklerinde sulanma yada büyüme
o Konuşmada güçlük, peltek ve mırıldanır tarzda konuşmak
o Sarhoşluk hali
o Ciltte leke, enjeksiyon izi, yara.

Diğer Fark Edilen Bağımlılık Belirtileri
o Uykusuzluk nedeni ile ilaç talebi
o Unutkanlık
o Kronik baş ağrısı
o Yorgunluk halsizlik
o Mide karın ağrıları
o Kronik depresyon
o Sinirlilik

Aile ile ilgili olanlar  
o Çocuklarda okul sorunları
o Eş ve çocuklarda depresyon ve anksiete bozukluğu
o Dikkat eksikliği
o Şiddet meyli
o Açıklanamayan baş ve mide ağrıları
o Tepkilerde zayıflama
o Motor aktivitelerin azalması
o Görme bozukluğu
o Zihinsel yetilerin azalması

3.  ALKOL VE MADDE BAĞIMLILARININ TOPLUMA VERDİĞİ ZARARLARI AZALTMAK İÇİN

Tanı koyabildiyseniz tıbbi yardım isteyin. Madde bağımlısı olmak kadar bağımlı yakını olmak da
psikiyatrik yardım almayı zorunlu kılar.


Hazırlayan: Dr.Konçuy ENİŞTE, Bursa Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kurum Tabibi